Позивот на наставникот, родителот, едукаторот, тренерот… е да создаде идни одговорни граѓани кои ќе го направат животот подобар за сите нас. Такви граѓани може да имаме ако отворено, со силна жар ги разобличуваме лагите и стегите кои се создавале во минатото, а денес отворено се поддржуваат. Ако се има свесност дека од мали нозе може да се искалат генерации на совесни граѓани кои од темел ќе го променат општеството, можеме да живееме многу подобро…
Да им се кажува на децата дека 8 Март е денот на мајката е лага! Да им се кажува дека денес е денот кога треба да се подарува е исто така лага! Да го менуваме одност кон жените само тој ден и од наредниот да продолжувам по старо е страшен пример кој создава луѓе полоши од нас.
Овој ден е ден за ЕДНАКВОСТ!!! ТОА ГО ПРАВИ ДЕН НА СИТЕ НАС!!!
Моите ученици треба да знаат дека во минатото жените ги добиле правата што ги имаат денес со силна борба, со протест, со ненасилна акција, со делување, со многу мака. И да знаат дека таа борба не е завршена. Да знаат како треба да функционира едно семејство. Да знаат дека обврските се делат на мои и твои, не на машки и женски! Да знаат дека не мора да си мајка за да го славиш овој ден. Дека немаш обврска да купуваш подарок, дека подарувањето е убаво кога е од срце и не е изнудено. Кога е направено од тебе и во него има дел кој потсетува на тој што го подаруваш.
Секоја година се ужаснувам од изместените чествувања на денот. Силно ги сожалувам радосните жени на кои можеби тој ден им е единствениот кога се чувствуваат како жени. Силно се сочувстувам со жените и девојките кои трпат насилство, за оние кои се злоставени и кои се воспитани во духот на патријархатот. За оние кои немаат сила и поддршка да застанат и да речат НЕ!
Е за тие жени, за овие мои мили девојчиња да не бидат тие жени, за нив треба да го правиме тоа освестување!
Славењето е убава работа кога си го добил она што си го барал!
Подарувањето е доблесно кога сакаш да подариш,
а ПРОТЕСТОТ Е ОНА ШТО Е НУЖНО!!!
Денешните девојчиња треба да се јакнат и да се храбрат. Да им се зголеми самодовербата и да се поддржуваат во своите желби да бидат подобри. На момчињата треба да им се укажува, да се разговара со нив, уште од мали нозе да се вклучуваат во домашните обврски. Така се создаваат зрели луѓе за заедница, за соживот, за хармонија. Треба да се делува, неуморно да се зборува…
За овој ден, многу значаен за мене и за моите драмски надежи, направивме видео. Видеото е збир на низа активности кои се случија неколку дена пред 8 Март. Сите активности водеа кон вистинскиот начин на „прослава“ на празникот! Од особена важност е, постојано да им се кажува на учениците, идните граѓани на ова наше општество, дека славењето на овој ден е за еднаквост!! Празникот не е само празник на мајката и учителката, на бабата и комшивката. Тоа е ден за кој во минатото многу жени се жртвувале за да застаната рамо до рамо со мажите! Моите ученици искуствено научија што е 8 Март и сакаа да им покажат и на останатите како треба да се слави!!!
Во наставниот процес многу работи можат да бидат ресур. Често ние наставниците ресурсите си ги правиме сами или со помош на учениците. Но многу е убаво кога ресурсот е готов:
Сигурно сте чуле за брендот Биби, Светот на Биби, за Боби, Зази, Зина, за Дедо Мраз од Заз… и многу други ликови кои ја богатат нашата македонска детска литература. Сликовниците се нешто со кое секогаш се заспиваме, и со големиот син, а сега и со малиот. Но исто така низ дома ни се врткаат и еден куп други производи од Биби 😊 Така, картите ПОГОДИ ШТО? еден ден ги искористив како ресурс за час.
Со седмите одделенија имавме: Вежби за стилски фигури, со акцент на ономатопеја и компарација, како последни стилски изразни средства кои ги зедовме. Картичките дојдоа како нарачани.
Имено, жолтите картички се картички со предмети. Тие ги користевме за да правиме КОМПАРАЦИЈА. Предметот што ќе се извлечи да се искористи во реченица во која ќе биде спореден со нешто друго. А сините картички, звучните картички, ги користевме за ОНОМАТОПЕЈА.
Како одеше часот: Учениците беа поделени на групи. Секоја група доби по 12-15 картички. Измешани. Во круг, еден по еден влечеа картичка. Ученикот што влечи ја гледа картичката и треба да им го имитира звукот (ако е сина картичката) или со пантомима да им го објасни предметот (ако е жолта картичката). Штом го погодат звукот или предметот, заеднички пишуваат реченица: со ономатопеја или со компарација.
Произлегоа многу интересни реченици:
Интересна е како фудбал.
Кукуригу, кукуригаше петелот и ме разбуди рано.
Леле! Полека, ме згазна како да ме згазнал слон…
На часот беше забавно. Се играше, а истовремено се учеше.
Бидејќи испадна дека картичките се многу корисни, ги искористив и со деветтите одделенија. Со нив работевме ИЗВИЦИ. Па доброволно учениците влечеа картичка и правеа извик од животното што го извлекле или од предметот.
На седми јануари се одржаа низа настани во нашето училиште, еден од нив беше работилницата за креативно пишување. Имено, во духот на досегашната традиција на литературно читање, кое најчето е поезија, решивме овој пат да биде проза.
Учениците создадоа прозно дело (краток расказ) со помош на
техниката РАСКАЖУВАЊЕ СО КОЦКИ. Секој од ученичките фрли девет коцки на кои имаше различни илустрации или симболи, од кои три беа за воведот, три за главниот дел и три за завршниот дел. Зборовите што паѓаат треба да се вметнат во раскажувањето.
Осум ученички, идни писатели напишаа прекрасни раскази мотивирани од илустрациите на коцките (кои своевремено ги направија учениците од деветто четири одделение).
Коцките се одличен ресурс за мотивација и инспирација. Можат да се комбинираат во групи, но може и индвидуално. Податни се и за усно изразуање.
Кога треба да се предава материјалот од Историја на јазик секогаш е предизвик за наставникот. Предавањето многу важни работи од историјата на еден јазик, на стариот, класичен начин е напорно и кај наставникот предизвикува фрустрации. На децата им е досадно, не ја ценат големината на луѓето и настаните. Не знаат да дадат почит… учат факти и по неколку недели ги забораваат… Како да се смени тоа?
Не знам дали успеав, ама се обидов…
Со техниката снежна топка, на учениците им се дадоа насоки самостојно да истражуваат за Конески. Потоа во парови, помали групи и на крај две големи групи. Си ги споделуваат информациите и градат една целина. Се определуваат кој за што ќе зборува.
По една недела, во организација на училиштето, како активност од Годишната програма, со учениците ја посетивме куќата на Конески во Небрегово.
Учениците имаа можност да ја разгледаат, да истражуваат дополнително и да чујат од кустосот многу податоци кои не ги нашле во нивното истражување.
По нивната презентација, имаа време да фотографираат нешто што им остави впечаток од куќата и подоцна да направат постери.
Оваа посета беше дел од наставниот процес, учениците имаа два часа кои ги одржавме во спомен-куќата.
Соработката со актерот Александар Тодески е непроценлива за нашата драмска дружина „Од глаата си патиме.“ 🙂 Контактот со професионалец секогаш е успешен. Учениците се радуваат на овие средби и од нив учат многу.
Средбата со актерот
Со Александар се расчита извадок од „Силјан Штркот“ и се поделија улогите. Учениците имаа можност и да научат како се игра со куклите. На гости ни дојде Силјан и Божин, татко му на Силјан. Напорно работеа и се спремија да се претстават пред учениците од седмо одделение.
Со учениците од седмо одделние најпрвин ја изгледавме куклената претстава „Силјан Штркот“ во која што беа куклите со кои вежбаа учениците од драмската.
Учениците имаа задача да ја прочитаат книгата и да се подготват за обработка на лектрирата. Па, на часот ги чекаше изненадување. Учениците од драмската секција беа прекрасни. Го разубавија часот и создадоа прекрасна енергија.
По завршувањето на куклената престава, седмооделенците имаа можност да се запознаат со куклите и да ја земат нивната улога, па останатите ученици им поставуваа прашања. Низ прашањата се дискутираше за содржината.
На 17-18 септември 2022 година во Струга се одржа Меѓународна Едуконференција наменета за наставници, педагози, воспитувачи, дефектолози, психолози, советници, директори и останати стручни лица. На оваа конференција со мојата драга пријателка и поранешна колешка Светлана Миковиќ-Томеска и колешката Зорица Трајаноска, учествуваме со работилницата: ШТО СЛУШНАЛА БУБАМАРАТА?
Фотографии од конференцијата
Работилницата беше инспирирана од една англиска приказна за Бубамарата од Џулија Доналдсон (https://www.youtube.com/watch?v=Lckjqm91LCk). Ја преведивме и од неа создадовме табла која ја претставуваше мапата на фармата.
Таблата
Преку ваквиот интердисциплинарен пристап се развиваат многу вештини кај учениците. Нашата работилница се случува на една фарма. Така што во часот се интегрирани содржини од општество, учениците ќе се запознаат со животните во фармата, со нивните живеалишта, но и со звуците кои ги испуштаат. Како зборуваат животните? Тука се интегрира и македонски јазик – како правилно се изговараат тие звуци. Исто така учениците се запознаваат со основите на програмирањето низ играта со роботчето Мајнд.
Користевме апликација која ги покажува како изгледаат животните и со кликање се слушаат и нивите звуци. На телевизор, интерактивна табла, проектор…
Таблата е направена од ученичката Марија Трајаноска, цртежите се скенирани и залепени на таблата.
Еве ја приказната:
Што слушна Бубамарата?
Некогаш одамна, на една фарма си живееше една убава кокошка, неколку пајки во мало езерце, гуски во кокошарник, овци со убаво руно, едно прасе, еден личен коњ и едно послушно куче, едно маче што мјаукање и едно маче што предеше, една убава, расна крава која вредеше цело богатство и… една бубамара.
Но Бубамарата нешто виде и Бубамарата нешто слушна…
Таа виде двајца луѓе во големо црно комбе… имаа мапа во раката, клуч и многу итар план.
Таа ги слушна како си шепотат: „Вака ќе ја украдеме убавата, расна крава: Прво ќе ја отклучиме портата доцна во ноќта, ќе поминеме покрај коњот, а потоа ќе одиме право. Ќе свртиме околу езерцето покрај прасенцето (и ќе бидеме внимателни да не го разбудиме кученцето). Ќе поминеме покрај овците, и на крај покрај куќата и лево кон расната крава!“
И замислете дечиња, црвената бубамара со црни точки, која претходно никогаш немаше изговорено ни збор, им кажа на животните како двајцата крадци планираат да ја украдат нивната расна и скапа крава!
Еве, овој им е планот: Прво ќе ја отклучат портата доцна во ноќта, ќе поминат покрај коњот, а потоа ќе одат право. Ќе свртат околу езерцето покрај прасенцето (и ќе бидат внимателни да не го разбудат кученцето). Ќе поминеме покрај овците, и на крај право кон куќата и лево кон расната крава!
Сложувалка
Кога кравата го слушна ова извика налутено МУУУУ, а кокошката КО-КО-КО-КОДА, ХИССС рекоа гуските, КВАК рекоа пајките, коњот рече НЕЕЕЈ, прасето рече ГРОФФ, овците рекоа БЕЕЕЕ, кучето рече ВУФ и двете мачки почнаа да мјаукаат МЈАУУУ… и сите животни извикаа: Не смееме да им дозволиме да ни ја украдат нашата расна и скапоцена крава!
За среќа Бубамарата имаше одлична идеја која им ја шепна тивко на увцата.
Доцна во ноќта, во најтемната темнина, кога сите спијат, двајцата лоши момци (Буцо Дебелкоски и Сучко Прачкоски), ја отворија портата од фармата и тивко на прсти се искраднаа внатре. Тогаш коњот колку што го држи гласот викна ГРОФ, а Буцо рече: „Тоа е прасето – да одиме право“. Штом стигнаа до Гуските, тие почнаа да прават: МЈАУ, МЈАУ. „Мачките!“ – викна Сучко – „Врти десно и оди два чекори напред!“ Прасето направи: ИИИИ, „Коњот! Уф, сме згрешиле, коњот, оди право и врти лево, БЕЕЕЕ викна Кучето. „Овците“! – извика Сучко, „Тука сме, близу“, а пајката од езерцето почна силно да мука МУУУУУУ, МУУУУУ!
„Сврти лево и уште еден чекор“ рече Буцо ииии двајцата паднаа во езерцето со едно гооолемо: ПЛАААС!
Тогаш се разбуди фармерот и извика силно: „БОЖЕ МОЈ ШТО Е ОВА ПЛАААС!“ – Кога погледна од прозорецот веднаш се јави на 192 и двајца полицајци дојдоа со силната сирена ТИРУ-РИРУ, ТИРУ-РИРУ, а кравата победносно викна МУУУУУ, а кокошката КО-КО-КОДА, ХИССС рекоа гуските, КВАК рекоа пајките, коњот рече НЕЕЕЈ, прасето рече ГРОФФ, овците рекоа БЕЕЕЕ, кучето рече ВУФ, фармерот извика радосно УРАААА, двете мачки среќни предеа, а бубамарата не рече ништо. Ама беше многу радосна.
Нашата работилница се случува на една фарма. Затоа учениците ги прашуваме: Што е фарма? Кој живее таму? Да ги наброиме живеалиштата на животните во фармата…
Како зборуваат животните?На проектор се покажуваат животните од фармата и со дечињата се вежба правилниот изговор на звуците коишто ги испуштаат животните. Дечињата имаат можност да ги видат животните, да ги чујат реалните звуци и да ги имитираат истите).
Потоа се бираатдевет доброволци, секој извлекува по едно ливче. Ги претставуваат животните што ги извлекле. Седнуваат околу таблата и се бара од нив да го чуеме звукот од животното што го претставуваат.
Потоа се чита приказната со тоа што се анимираат децата да ги имитираат звуците од своето животно низ читањето.
Се поставува таблата со отпечатена фарма и на дечињата им се покажува роботчето коешто е маскирано во комбе во кое се крадците. Како работи роботчето се покажува низ претставување на планот од крадците: Роботчето тргнува од портата, поминува покрај коњот, а потоа врти десно, околу езерцето покрај прасенцето. Од десната страна поминува покрај овците, и на крај до куќата, за да стигне до кравата.
Од приказната чувме дека Бубамарата им кажала на сите животни одделно за тоа што го чула. Учениците имаат задача да го програмираат роботчето кое всушност е Бубамарата за да стигне до животното што го претставуваат, за да му шепни што чула и да им го каже планот како да ги прелажат крадците.
Откако сите животни се информирани за планот, дечињата во улога на животните се обидуваат да го расипат планот и да ја спасат кравата со тоа што добиваат насоки кои звуци да ги испуштаат:
Коњот треба да вика: ГРОФФФ
Гуските треба да викаат: МЈАУУУ
Прасето треба да вика: ИИИИИИ
Кучето треба да вика: Беее
Пајките треба да викаат: МУУУУУУ
учениците, учесници во работилницата
Така што кога крадците ќе дојдат до портата, стигнуваат до коњот, одат право кон гуските, вртат десно и одат кон прасето, еден чекор напред, па лево кон кучето, уште еднаш лево и право во езерцето со пајки.Сите деца го имитираат звукот на плисокот од комбето во езерото).
Се имитира звукот на полициската сирена, според приказната, од плисокот во езерото се разбудил фармерот па веданаш повикал полиција.
Дечињата имаат задача да го најдат најраткиот пат од портата до езерото, програмирајќи го роботчето-полициска кола.
За крај на дечињата им се даваат делови од една сложувалка кој е слика од бубамара.
Наставната единица Автобиографија оваа година ја сработивме на овој начин:
Во издание на Просветно дело има една едиција НЕВЕРОЈАТНИ ПРИКАЗНИ. Една од тие книги е и 20 НЕВЕРОЈАТНИ ЕКО ХЕРОИ. Во едицијата направени се автобиографии за многу познати луѓе. Една од тие автобиографии е и автобиографијата на Грета Тунберг. (тоа во реалност не е напишано од неа, но стилот и начинот на раскажување содржи автобиографски елементи и е одличен за основно).
Илустрација од книгата
Започнавме со разговор за Грета Тунберг. Дел од учениците чуле и знаеја, па споделија некои информации. Ја прочитавме „нејзината автобиографија“ од книгата и изгледавме едно промотивно видео:
Тука се отвори и кратка дискусија: дали некој од нив направил нешто слично или планира да биде дел од некоја еколошка акција.
Бидејќи наставната единица е поим за автобиографија, се вративме на теореткиот дел и учениците ја запишаа дефиницијата: Автобиографијата е литературно-научен вид творба во која авторот го раскажува својот живот, сопствените доживувања, а ги изнесува и условите во кои живее и работи. Ги изделивме научните карактеристики наспроти литературните од претходно прочитаниот текст.
Сепак би било погрешно на овој час ако не се споменат автобиографиите на Прличев и Цепенков, па затоа во вториот дел од часот се читаат извадоци и се објаснуваат – бидејќи јазикот на кој се пишувани е тешко разбирлив за учениците.
Прличев и Цепенко
Особено интересен е извадокот за тоа како Марко го добил својот прекар Цепенко:
„Татко ми се викаше Коста Марков Цепенков. Дедо ми беше от село Ореоец, Прилепско и работеше самарџилак во Прилеп. Деда ми јаз не го зафтасаф. Татко ми прикажуаше за деда ми, како му го клале прекарот Цепенко. Еден неделен ден бил обуен со едни бели гајчи, многу разцепени, дури до газот, и излегол настред село да играт со децата. Едно [г]о виделе и му свикале: „Марко Цепенко, Марко Цепенко”,и от тои ден беше му останало прекарот Цепенко.“
Изработки од ученици
На крајот од часот учениците добијаа наставен лист: Фејкбук (Fakebook), кој всушност претставува копија на Фејзбук ѕид. Запишуваа статуси и податоци за нив. Односно креираа своја автобиографија.
Јазичната патрола на Денот на македонскот јазик го сними своето второ видео. Ова видео содржи основни правила од Правописот на македонскиот јазик за пишување голема и мала буква. Идејата е бушава – да се пренесе порака дека писменоста секогаш треба да биде „во мода“.
Кога празнуваш некој ден, ден што ти значи, радосен си… и таа радост е уште поголема кога некој однадвор ти честита и ја дели радоста со тебе.
Учениците од Средното медицинско училиште од Зајечар, Република Србија, под раководство на нивната класна раководителка Ленче Бумбароска-Радосављевиќ, снимија кратко видео со кое ни го честитаа Денот на македонскиот јазик. Во видеото рецитираат стихови од антологиската песна „Т га за Југ“ од Константин Миладинов.
видео од честитката
Драги наши пријатели, ви благодариме за вниманието!!!
Продолжуваме со практитката да ја работиме лектирата на несекојдневен, активносен начин 😊
Лектира која за некои ученици беше премногу детска, но за други предизвикувачка и богата со информации кои можат да се искористат во активностите на час.
Еве како ја сработивме:
На почетокот, неизбегнувајќи го класичниот дел на претставување на авторката, нејзиното вистинско име и фактот дека е наш современик, ги споменавме и нејзините книги кои се поврзани со серијалот на Нина. Тоа овозможи да се мотивираат учениците да продолжат да ги читаат и другите книги и да се запознаат со понатамошниот тек на главното дејство.
Дискусија и разговор со учениците, при што се проценува на индивидуално ниво, низ прашања, дали е прочитана лектирата. Во текот на тој процес се задаваат активностите и учениците се вклучуваат.
Алхемиска формула
Еве дел од активностите:
Напиши азбука која ќе биде азбуката од Ксораск. За секоја наша буква напиши една ксораскова. Потоа со неа напиши реченица.
Нацртај го симболот на Каркон. (буквата К)
Опиши еден лик: Љуба можеби
Состави една алхемиска формула која може да направи нешто, користи ги опишаните суптанции од крајот на книгата.
Нацртај ги клучевите што ги доби Нина од дедо ѝ
Нацртај го Ксоракс – нацртај галаксија каде е
Кој ќе биде твојот извик? Измисли еден. (како оној на Нина: Жими сите чоколади на светот…)
Спореди ја Бескрајна приказна со Нина – книгите – барај сличности
Најди ги Велигденските Острови, каде се? Истражи нешто за Моаи?
Oд лектирните тетраткиОд ученичката Марија Апостолоска
Бидејќи со учениците ја имавме сработено „Бескрајна приказна“ од Михаел Енде, можевме да правиме споредба на двете нарации и да пронаоѓаме многу сличности во нив. Ликот на Бастијан и Нина, на Атреј, на волшебните средства и волшебните суштества, нивните мисии… отвараат многу дискусии кои го богатат часот и кај учениците поттикнуваат креативно размислување.
мојата училница 